JOSANTON ARTZE

Nor da Josanton Artze?

1939an jaiotako poeta usurbildarra da . Abangoardiako poeta dela esateko arrazoia bat baino gehiago dago : poesía bisuala deritzona landu du , poemak objetu plastikotzat proposatu dizkio irakurleari , irakurketa bakoitzean ez berdin antzeman ditzan.

Kaligramek zein hitzezko eskulturek liburua bera adierazpen artistiko izendatzearaino gogoratu zuen. 

Hotsa nabarmentzea helburu duten poema andana plazaratu ditu , poemaren alde fonetikoan indarra egiten dutenak. Horretarako hitz – jokoak , aliterazioak zein hotsen arteko konbinazio ugariak bilatu ditu. 

Ostera , poesía – molde berriak aztertu dituelarik ere , egiaren bilaketa dago Artzeren poesía , sakonean , kontraesanaren alboan , harriduraren itzaletan dagoen egia .Izan ere, Artzeren poesiaren sustraietan gizakiaren duintasunarekiko kezka dago.

Josanton Artze ez dok amairu taldeko sortzailea eta hautua izan zen. Euskarazko kulturgintzaren historian horren garrantzia handia izan zuen talde horretan bestelako kide adierazpenekin izan zuen harremanaren giroan , poesía liburuetatik agertokietara eramateko sorkuntza egin zuen. 

Bere anaia Josemarirekin batera ahazturan zegoen txalaparta eguneratu zuen. Zumeta margolariekin elkarlanean aritu zen. Auzolanean sortutako harreman oparo bezain entzutestua izan zen Mikel Laboaeta bien artekoa. Artzek idatzi eta Laboak musikatutako kantu askok herri kantutegiko ezinbesteko erreferentzia izatea lortu dute. Hauexek dira Artzeren lanak :

• Isturitzetik Tolosan 
• Eta sasi guztien gainetik
• Bide bazterrean hi eta ni kantari
• Gizon handia da mundua, eta mundu ttikia gizona 
• Mundua gizonarentzat eginda da, baina ez gizona munduarentzat 
• XX. mendeko poesia kaierak - 
• Oihana auhenka 
• Bizitzaren atea dukegu heriotza 
• Heriotzaren ataria dugu bizitza 

BERE POEMEN AZTERKETA …

GEURE BAZTERRAK

Maite ditut
maite
geure bazterrak
lanbroak
izkutztzen dizkidanean
zer izkutatzen duen
ez didanean ikusten uzten
orduan hasten bainaiz
izkutukoa...
nere barruan bizten diren
bazter miresgarriak
ikusten.

Artzeren poema honek , 1973an idatzita Lanbroaren eta paisaiaren edertasunak eragiten duen miresmenari buruz hitz egiten du. Hainbat hitzen sinónimo aurki egin daitezke , bazter leku , miresgarri ; ikusgari , lanbro ;lainoa…

Kontraesan bat aipatzen da poeman zehar: zer izkutatzen duen ez didanean ikusten uzten. Kontraesan honekin , nola maiteak zerbaitsekretu dauka ikusten uzten ez dionean ikusten da.

Poema honek naturaren ikuspena egiten du . Artzek olerki txikiakiidatzi egiten ditu , mezu txiki eta argiekin ikusi dugun antzera.

MAITE EZ DUENA

        J. A. Artze , 1998

    Maite ez duena

              ez da bizi,

                      bizitzeko beldurrez...

                      Bizirik ez dago

    maite ez duenarengan,

    maitatzeaz baita izu...

              Beldurra eta izua da nagusi,

                          eta herioa,

    maite ez duenarengan.

Bizitzera,

      maitatzera ausartzen ez dena

      beharturik dago gorrotatzera;

gorrotatuz, ez dagoela hilik nondik edo handik

            bere buruari erakutsi beharrez...

baina gorrotoa ez izaki

            heriotza bizitzea besterik!

            Izan ere, lagunok,

        zerbaitetarako behar bada,

    maitatzeko behar da hemen ausardia,

                                        eta haundia!;

    gorrotatzeko, aski da koldarkeria.

MAITE EZ DUENA

Josanton Artze Maite ez duena , 1998an idatzi zuen. Poema honen gaia , maiatzearen eta bizitzearen berdintasuna eta behartasuna da . Artzek poema honetan ,maitazen ez duena ez duela bizi dio , beldurrez edo.. Eta beraz bizi eta maitatzen ez duena gorroto egiten du , ezin duelako bizi , orduan hil egiten da. Azkenean laguntasunaren aipamena egiten du , laguntzeko dela eta maitatzeko eta koldarkeria gorrotatzeko.

Artzek poema honetan , maite hitza asko erabiltzen du . Antitesi handiak daude b letrarekin : bizitza , beldurrez edo z ere.

Errepikazio asko erabiltzen dira gaia behin eta berriro jorratzeko.

Esaldiak lehen aipatutako poemaren antzera dira eta poema ez da oso luzea. Buelta ematen dio behin eta berriz gaiberberari , azkenean mezu zehatza bat du.